“Veel ondernemers verwachten dat ze na corona op dezelfde voet verder kunnen. Dat gaat dus niet gebeuren. We gaan wel weer omhoog, maar niet zo snel en anders dan we denken.” Aan het woord is Elske Doets, een ondernemende duizendpoot die haar mening niet onder stoelen of banken steekt. Al jaren runt ze het reisbureau Doets Reizen dat zich specialiseert in reizen naar Noord-Amerika. Heel succesvol, maar ook “redelijk eendimensionaal”, zoals ze het zelf noemt.
Nadat ze in 2017 werd uitgeroepen tot Zakenvrouw Van Het Jaar verbreedde ze haar horizon aanzienlijk: ”Toen werd ik ineens op een podium gezet en ontmoette ik heel veel mensen. In plaats van op reis te gaan in Amerika en Canada, reisde ik door Nederland. Juryvoorzitter Annemarie Jorritsma zei tegen me dat het leuk is om die titel te krijgen, maar dat ik dan wel vrouwen verder moest helpen. Die opdracht heb ik in mijn oren geknoopt.”
Het resulteerde onder meer in de oprichting van de Young Lady Business Academy, waarmee ze zich inzet voor kansengelijkheid voor vrouwen. En die jonge vrouwen op de Academy vormden op hun beurt weer een belangrijke inspiratiebron voor Elske’s tweede boek, Bloei. Naar een nieuw scenario voor groei, dat afgelopen maand verscheen.
Tijdens de coronacrisis heeft ze verscheidene malen haar ervaringen gedeeld in de Coronakrant. Deze bijdragen vormen de leidraad voor ons gesprek. Ze lezen als een reis door de coronacrisis, waarin heden, verleden en toekomst bij elkaar komen. Bovendien verraden ze veel over wie Elske is, als mens én als ondernemer.
Van 100 naar 0
De eerste column ‘Met passie door de crisis’ verscheen eind maart. Hierin beschrijft Elske de directe gevolgen van de coronacrisis voor haar reisbureau als volgt: “Nu maak ik met mijn eigen bedrijf de ultieme val mee: van honderd naar nul. En ondanks die nul, waar je ogenschijnlijk niet verder doorheen kunt zakken, komt er elke dag slecht nieuws bij vanuit landen die hun grenzen sluiten, waardoor de reisbranche het almaar lastiger krijgt bij het realiseren van een spoedig herstel.” [ lees verder onder de advertentie ]
Hoe gaat het nu met Doets Reizen? “De impact van corona op Doets Reizen is enorm. Ik kan nog steeds bijna niets. Dit jaar is totaal verloren. Mensen mogen nu weer voorzichtig op vakantie, maar dat zijn slechts wat landen in Europa. IJsland is de enige bestemming die voor Doets open is. Voor de rest kunnen mensen nog nergens heen. Normaal gesproken hebben we zo rond maart 70 tot 80% van onze handel geboekt. Die zijn we nu allemaal aan het verplaatsen naar volgend jaar. Dat is heel bijzonder. Het blog over dat kunsthart is nog steeds aan de orde.”
De coronacrisis is voor Elske de grootste uitdaging waar ze als ondernemer ooit voor heeft gestaan. Ze vergelijkt de situatie in de reisbranche met een oorlogssituatie: “Hoe terecht ook, de overheid beslist dat er niet gereisd mag worden. Dat valt mij niet aan te rekenen. Ondertussen zitten mijn bedrijf en ik daardoor volledig klem; we kunnen niks. Het is heel bijzonder dat dat nu al maanden duurt en ik tóch nog niet gek ben geworden.”
Uiteindelijk telt één ding: ben je krachtig genoeg om de situatie te accepteren en de blik op de toekomst te richten?
Elske Doets
14 weken geen omzet
Hoe zorg je dat je niet gek wordt? “Stap in de wereld na corona.” schrijft Elske in haar tweede bijdrage. “Laat gaan. Neem rust. Beschouw 2020 voor dit moment als voorbij. En bedenk, als je jezelf sterk genoeg voelt, hoe we van 2021 de beste comeback kunnen maken. Ik hoor het graag.”
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe heeft ze zelf die knop omgezet? “Je probeert altijd in stappen te denken. Het is als met een ernstige ziekte: de diagnose kan meevallen, tegenvallen of het kan zwáár tegenvallen. Je hoopt altijd dat het meevalt, dus als je dan nog een paar klappen erachteraan krijgt, dan voel je dat natuurlijk wel. En dan moet je jezelf wel weer oprapen en weer doorgaan.”
Niet voor niets heette haar derde bijdrage ‘Omarm het zwartste scenario’. Daarin schrijft ze: “De essentie van ondernemen is toch niet de eindeloze herhaling, maar de kunst om in een gegeven situatie telkens weer een succesvol, onweerstaanbaar product te bieden?” En ook dat ze energie krijgt van de coronacrisis “omdat het vragen stelt aan mijn ondernemerschap, die tot voor kort nooit gesteld zijn. Dat verrijkt mij.”
Het heeft volgens Elske dan ook geen zin om bij de pakken neer te gaan zitten: “Ik heb heel veel ondernemers gesproken die in een slachtofferrol zitten. Dat is zonde. Pas sprak ik nog een ondernemer die zei: ‘Erg hè, mijn winkel was dicht op Goede Vrijdag. Zo erg. Zoveel omzet gemist.’ Ik dacht ondertussen: heb je door dat ik al 14 weken geen omzet meer heb? Maar daar zei ik niets over. Ik beperkte me tot de uitspraak dat ik het vervelend voor hem vond. Maar uiteindelijk telt één ding: ben je krachtig genoeg om de situatie te accepteren en de blik op de toekomst te richten?”
Het nieuwe reizen
Volgens Elske is het belangrijk voor ondernemers zich te realiseren dat de toekomst er anders uit gaat zien dan verwacht of gehoopt. “Te vaak zie ik bij ondernemers dat ze verwachten op dezelfde voet verder te kunnen gaan. Dat gaat dus niet gebeuren. We gaan wel weer omhoog, maar niet zo snel en anders dan we denken.”
Een afwachtende houding helpt daarbij niet, zoals Elske ook al schreef in haar column ‘Ondernemen is meer dan alleen ‘Au!’ roepen’: “Hoe begrijpelijk ook de roep om overheidssteun in deze nijpende periode, mijn uitgangspunt blijft dat het verdienen van geld een door slim ondernemen behaald eindresultaat behoort te zijn, geen doel in zichzelf. Mijn reflex, ook bij corona, is dus niet meteen naar de kasstromen te kijken, maar naar mijn bedrijf, mijn producten. Worden mijn klanten nog echt blij van die producten? En passen de producten in de nabije toekomst, die snel gaat veranderen?”
Bij Doets Reizen zijn ze aan de slag gegaan met de ontwikkeling van een nieuw reisconcept: diep reizen. Daarbij doe je als reiziger minder plekken aan en ga je op de plekken waar je wel komt meer de diepte in. Die reizen wil Elske niet alleen voor Noord-Amerika, maar ook voor Europa gaan aanbieden.
“Niet alleen de reiswereld, maar de hele wereld zal anders zijn”, vertelt Elske hierover. “Tot corona waren we een variant op Rupsje Nooitgenoeg. We hadden dit interview ook in Barcelona kunnen doen. Als je morgen naar Japan wilde, dan zou dat kunnen. Je kon zomaar iets uit China bestellen. De bomen leken tot in de hemel te reiken. Dat is nu tot stilstand gekomen. En dat kun je heel onrechtvaardig vinden, maar het is ook goed om te zien wat die stilstand doet. Wat betekent al die mobiliteit en al die consumptie nou eigenlijk? Wat is de diepste drijfveer daarvan? Waarom ga je naar een restaurant? Waarom ga je op reis? Ik denk dat het belangrijk is dat je zulke vragen aan jezelf stelt.”
Ook voor corona dacht Elske hier al over na: “Eén van de missies van mijn bedrijf is om mensen weer met elkaar in contact te brengen. Ik heb veel klanten met puberkinderen. Die zitten het liefst met hun telefoon in de eigen bubbel. Dan gaan mensen op reis naar Amerika, dat wil zeggen tienduizend kilometer vliegen voor tienduizend euro om weer in contact met je gezin te komen. Zoiets is eigenlijk waanzinnig als je je realiseert dat je dat ook op een andere manier kan doen. Die indringende vragen durf ik mezelf te stellen. Dan kun je zeggen dat het schadelijk is voor je branche of voor je eigen bedrijf, maar uiteindelijk is dat in contact komen met elkaar de kern waarop Doets Reizen drijft. Als mensen dat contact na corona anders gaan invullen, moet je daar als bedrijf op reageren.”
Iedereen heeft het tijdens deze coronacrisis de hele tijd over de regelingen die er zijn, de Tozo, de NOW, enzovoort. Die regelingen zijn pleisters, maar daaronder zit een wond. Die wond kan ook steeds dieper worden. Wie zegt dat die pleister goed is? Je moet kijken naar de wond.
Elske Doets
#rahmaelske/#elskerahma
Een nieuwe koers voor je bedrijf zoeken kan lastig zijn voor ondernemers. Volgens Elske begint alles met acceptatie: “Als je nog in een soort vluchtmodus zit, waarbij je denkt ‘dit wil ik allemaal niet’, dan heb je niet genoeg kalmte om helder na te denken. En ben je niet klaar voor het bepalen van een nieuwe koers. Ik zie het om me heen: ik heb deze periode huilende ondernemers aan de telefoon gehad, begrijpelijk misschien, maar zo schiet je niet op.’
Om andere ondernemers te helpen is Elske samen met Rahma el Mouden tijdens de coronacrisis een nieuw platform begonnen: #rahmaelske/#elskerahma. Samen proberen ze MKB’ers vooruit te helpen. “Rahma en ik kregen ondernemers aan de telefoon die zeiden ‘We hebben de kachel uitgezet en we wachten gewoon totdat het geld uit Den haag komt.’ Triest. Dat is toch niet de oplossing? Zo kun je toch beter niet in de wedstrijd zitten? Ze waren verlamd!”
“Iedereen heeft het tijdens deze coronacrisis de hele tijd over de regelingen die er zijn, de Tozo, de NOW, enzovoort. Die regelingen zijn pleisters, maar daaronder zit een wond. Die wond kan ook steeds dieper worden. Wie zegt dat die pleister goed is? Je moet kijken naar de wond. Wat is de oorzaak? Daarop inzoomen is wat Rahma en ik doen. We houden een diep duogesprek met ondernemers. En je ziet dat ze latent eigenlijk al wondjes hadden, dat er dingen niet klopten. Door corona zijn ze een moeras in getrokken. En afhankelijk van het wondje heeft het moeras de één er heftiger in getrokken dan de ander.”
De onderwerpen waar de betreffende ondernemers mee worstelen, speelden vaak al langer. Door corona zijn ze extra urgent geworden. “Vaak zie je dat ze gestopt zijn met het vertellen van hun verhaal, dat ze niet transparant zijn naar hun team en medewerkers, dat ze hun cijfers niet op orde hebben, en sommigen hebben nog niet eens een website. Ze zijn allemaal verlamd, ondanks alle regelingen die er zijn. Ze moeten zich resetten.” [ lees verder onder de afbeelding ]
Ze vergelijkt de gesprekken met ondernemers met een oven op een stand van tweehonderd graden: “Het is heel heftig. Voor de duidelijkheid: het is niet de bedoeling dat ze verbranden, maar ze komen wel even op de pijnbank te liggen. Wij zijn geen coaches die een verdienmodel hebben door ze een jaar lang mee aan de hand te nemen. Dit is non-profit. We hebben bewust gekozen voor mentoring. Dat heeft een schokeffect, maakt mensen wakker en is richtinggevend. We laten ze vervolgens ook een lijst met actiepunten maken. Dan hebben we daarna nog nader contact om te zien hoe ze weer in beweging komen.”
Bijkomend voordeel voor Elske is dat de gesprekken haar ook zelf scherp houden: “Het heeft een stimulerend effect op mij, omdat me een spiegel wordt voorgehouden.” Dat ze gesprekken in een podcast nabespreekt met Rahma helpt ook bij dat spiegelen. Elske en Rahma zijn van plan om ook na corona door te gaan met hun platform.
Geld moet geen doel op zich zijn, maar een waardering is voor het probleem dat je oplost voor de klant. Mensen van mijn generatie hebben daar moeite mee. Die zetten geld nog wel op de eerste plaats. Dat zijn ze gewend.
Elske Doets
Lost jouw bedrijf nog wel een probleem op?
De coronacrisis heeft bestaande denkbeelden en overtuigingen aan het wankelen gebracht en de ogen geopend voor nieuwe perspectieven. ‘Lost jouw bedrijf nog wel een probleem op?’ is volgens Elske meer dan ooit een belangrijke ondernemersvraag. Het is ook de titel van de column die half juni op de Coronakrant verscheen. In deze bijdrage gaat Elske in op de vrouwen die ze ontmoet in haar Young Lady Business Academy. En die het oplossen van problemen op de eerste plaats zetten, om daarna pas geld te verdienen. “Wat de Young Ladies heel goed zien is dat geld geen doel op zich moet zijn, maar een waardering is voor het probleem dat je oplost voor de klant. Mensen van mijn generatie hebben daar moeite mee. Die zetten geld nog wel op de eerste plaats. Dat zijn ze gewend.”
Elske gunt elke ondernemer een ambitieuze Young Lady. Die houden je scherp, weet ze uit eigen ervaring: “Je wordt opgefrist met allemaal vragen die bij hen leven, waardoor je ook jezelf meer open stelt voor de toekomst.” Want dat de meisjes en vrouwen die ze ontmoet anders tegen de wereld aan kijken, werd Elske al snel duidelijk: “Bij de Academy zie ik dat die dames ondernemen vanuit het gat in de samenleving in plaats van het gat in de markt. Om dat gat in de samenleving bouwen ze dan vervolgens hun bedrijf. Ik vind dat super inspirerend!”
Zin om iets nieuws te beginnen
Van Elske mogen ondernemers zich wat vaker realiseren hoeveel positieve impact ze kunnen hebben. In het ideale geval nemen ze die verantwoordelijkheid ook voluit: “Zeker nu met corona zijn er nogal wat ondernemers die aan het overleven zijn en beweren dat ze verder niks kunnen doen. Maar wat weerhoudt ze, denk ik dan, om te gaan resetten? En net als de Young Ladies in te springen op een bestaand probleem? Op die manier ga je niet alleen groeien, in geld, maar ook bloeien, in maatschappelijke relevantie. Daarom heet mijn boek ook Bloei. Daarin komt alles samen. Ik ben iemand die open staat voor alles. En ik zie overal tekortkomingen, of dat nu bij de bakker op de hoek is of op een ministerie. Elke dag zie ik legio mogelijkheden voor nieuwe bedrijven.” [ lees verder onder de afbeelding ]
Het gevoel dat economische groei niet zaligmakend is, wordt in deze periode door veel mensen gedeeld. “Bloei lijkt inderdaad op het juiste moment te komen,” beaamt Elske. “Het was nota bene al af in februari. Daarna heb ik corona er nog een beetje aan toe kunnen voegen. Links en rechts is nu wel aangetoond dat de marktwerking, vooral in de semipublieke sector, niet meer werkt. Het piept en kraakt. Daarom is het heel belangrijk dat we ons op een andere manier gaan manifesteren, want hetzelfde doen en dan hopen op een andere uitkomst lijkt me een slecht plan. Dat is het pleidooi van het boek: kijk niet meer eendimensionaal. Kijk breder en probeer samen te werken.”
“Let op, ik sluit geen groei uit, maar groei is niet zaligmakend. Ik vind het gek dat politici, economen en mensen in de media zeggen dat alles maar moet groeien om het te kunnen oplossen. Neem KLM. Die zegt dat ze alleen maar duurzaam kunnen worden als ze kunnen blijven groeien. Dat is natuurlijk waanzinnig.”
Mede door een boek als Donuteconomie heeft Elske’s kijk op groei de laatste jaren sterk aan populariteit gewonnen. Bloei sluit er mooi op aan: “In feite is “Donuteconomie” een grondige, theoretische basis. De Young Ladies laten vervolgens zien hoe die duurzame economie in de praktijk vorm krijgt. Ongelofelijk belangrijk. Want veel mensen weten niet hoe ze moeten beginnen. En als je dan die verhalen van die dames in Bloei leest, krijg je zelf ook zin om iets nieuws te beginnen. Dat heet positieve besmettelijkheid!”
