De roep om een algehele mondkapjesplicht werd de afgelopen weken luider en luider. Er is weliswaar (nog) geen sprake van een landelijke plicht, maar een dringend advies vanuit het kabinet om mondkapjes te gebruiken in alle publieke binnenruimtes is er nu dan toch wel. Wat kunnen en moeten werkgevers weten als het gaat om het verplicht dragen van een mondkapje op het werk? Wij beantwoorden de meest gestelde vragen.
Kan ik een mondkapjesplicht invoeren?
Ja, dat kan in beginsel. Iedere werkgever heeft een wettelijk instructierecht. Dat betekent dat hij zijn werknemers redelijke instructies mag geven over het verrichten van het werk of de organisatie binnen het bedrijf. De verplichting om op het werk een mondkapje te dragen, valt onder deze instructiebevoegdheid. Het is vergelijkbaar met bijvoorbeeld kledingvoorschriften of de verplichting om een helm of veiligheidsschoenen te dragen.
Zijn al mijn werknemers dan redelijkerwijs verplicht om een mondkapje te dragen op het werk?
In enkele sectoren geldt er wel een wettelijke mondkapjesplicht. Zoals in het openbaar vervoer en op sommige plekken op Schiphol. Dan is het antwoord op de vraag ronduit ‘ja’. Voor andere sectoren hangt het ervan af welke werkzaamheden de werknemers uitvoeren, waar zij die uitvoeren en onder welke omstandigheden. Daarbij kan grofweg een onderscheid gemaakt worden tussen:
- Werknemers die bij de uitvoering van hun werkzaamheden direct blootgesteld worden aan het coronavirus.
Denk daarbij bijvoorbeeld aan zorgpersoneel. Van hen kan redelijkerwijs verwacht worden dat zij een mondkapje dragen tijdens het werk. Zij lopen immers een zeer groot risico om besmet te raken en op hun beurt anderen te besmetten.
- Werknemers die gelet op de aard van hun werkzaamheden of de plek waar of omstandigheden waaronder zij deze uitvoeren, onder het dringende mondkapjesadvies van de overheid vallen.
Het gaat hierbij bijvoorbeeld om werknemers in de horeca, kapsalons, het voortgezet onderwijs, musea, gemeentehuizen en winkels. Van hen kan de werkgever vanwege het dringende overheidsadvies redelijkerwijs verlangen dat zij een mondkapje dragen. Zeker nu het aantal besmettingen toeneemt.
- Werknemers die niet onder de eerste twee groepen vallen.
Zo lang deze werknemers tijdens de uitvoering van hun werkzaamheden altijd en overal 1,5 meter afstand kunnen houden tot andere personen, is het niet redelijk om hen verplicht een mondkapje te laten dragen op het werk. Lukt het niet altijd om 1,5 meter afstand te houden tijdens het werk? Bijvoorbeeld omdat collega’s elkaar passeren in een magazijn of bij de koffieautomaat. Dan moet de werkgever eerst proberen om door middel van minder ingrijpende maatregelen voor een veilige werkomgeving te zorgen. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van plexiglasschermen. Gaat ook dat niet? Dan kan de werkgever van zijn werknemers redelijkerwijs verlangen een mondkapje te dragen. Hij moet dan wel proberen om het gebruik tot een minimum te beperken. Bijvoorbeeld alleen op specifieke locaties, zoals in het magazijn, of tijdens bepaalde momenten, zoals vergaderingen.
Mijn werknemer weigert een mondkapje te dragen. Wat nu?
Ga in elk geval altijd met de werknemer in gesprek en achterhaal waarom hij weigert. Misschien zijn daar medische redenen voor, zoals astma of COPD. Probeer de bezwaren weg te nemen of een oplossing te bedenken. Weigert de werknemer ten onrechte dan nog steeds? Dan hangt het van de omstandigheden van het geval af welke arbeidsrechtelijke maatregelen de werkgever kan nemen. Het geven van een officiële waarschuwing of het opleggen van een berisping behoort bijvoorbeeld tot de mogelijkheden. Maar als de werknemer zonder mondkapje zijn werkzaamheden niet kan of mag uitoefenen en er is geen alternatief, dan kan de werkgever verdergaande maatregelen treffen. Het niet kunnen werken komt dan voor rekening van de werknemer en dat wil zeggen: “geen arbeid, geen loon”. In het uiterste geval zou de werkgever zelfs over kunnen gaan tot ontslag.
Moet ik mondkapjes ter beschikking stellen?
Als de werkgever het gebruik van mondkapjes verplicht, dan mag van hem ook verwacht worden dat hij deze ter beschikking stelt. Op de werkgever rust immers de plicht om te zorgen voor een veilige en gezonde werkomgeving.
Lees ook: Deze regels gelden voor het dragen van mondkapjes
Heeft de ondernemingsraad instemmingsrecht bij de invoering van een mondkapjesplicht?
Ja, de ondernemingsraad heeft instemmingsrecht op grond van de wet. Het invoeren van een mondkapjesplicht is een regeling die de arbeidsomstandigheden raakt. Het gaat immers om het gebruik van een beschermingsmiddel tegen besmetting op de werkvloer. Het is in die zin vergelijkbaar met bijvoorbeeld de plicht tot het dragen van een helm of veiligheidsschoenen tijdens de uitvoering van de werkzaamheden.
Meer informatie over het gebruik van mondkapjes is te vinden op de website van de Rijksoverheid.
Dit artikel is geschreven door Nelleke de Langen, juridisch adviseur bij IJK.
