Eenzaamheid op het werk is een vaak onderschat en onderbelicht onderwerp. Door de coronacrisis is de eenzame werkende meer dan ooit een thema geworden. Volgens psychologen heeft eenzaamheid negatieve gevolgen voor de gezondheid van werkenden. Het pakt ook slecht uit voor hun toewijding en prestaties. HR doet er dan ook goed aan hier extra aandacht aan te schenken en er bewust acties op te ondernemen.
Marijke Vink, GZ-psycholoog bij Arbo Unie, legt uit dat eenzaamheid een subjectief begrip is. “In de kern gaat het om een groot gemis aan kwalitatief goede relaties met anderen. Dit doet zich voor wanneer de behoefte aan echt contact dat we allemaal hebben, de behoefte aan cohesie en verbinding, onvervuld blijft. Daarvoor hoef je niet alleen thuis te zitten, ook op het werk is eenzaamheid een veel voorkomend fenomeen.” De kans op eenzame werkenden is in een versnelling gekomen door de coronacrisis, waarbij het digitale werken vanuit huis een grote vlucht heeft genomen.
Sociale activiteiten
Gijs Coppens is GZ-psycholoog en onderzoekt voor platform OpenUp.care de gevolgen van het coronavirus voor de mentale gesteldheid van werkende Nederlanders. Hij deed in oktober onder 1048 mensen een representatieve steekproef. “33 procent van hen is angstiger ten gevolge van de maatregelen. En maar liefst 60 procent mist de sociale activiteiten en contacten.” Hierbij ziet de GZ-psycholoog drie groepen thuiswerkers die het meest met eenzaamheid worstelen. Dat zijn ten eerste de millennials, die tussen 1981 en 1996 zijn geboren. “Zij zijn opgevoed met het idee dat de wereld maakbaar is. Als er iets tegenzit, zijn ze eerder vatbaar voor teleurstelling. En ze hebben het materieel gezien vaak minder goed voor elkaar. Bovendien zijn ze opgevoed met een uitgebreid sociaal netwerk waar ze momenteel moeilijker mee kunnen afspreken.”
Niet alleen digitaal contact
Ten tweede zijn alleenstaande mannen van boven de vijftig een groep die extra moeite kan hebben met eenzaamheid. Volgens Coppens komt dat door hun opvoeding die meer gericht was op competitie dan op verbinding en het leggen van sociale contacten. Als derde ziet hij eenzaamheid eerder optreden bij gezinnen met oplopende spanningen. Eenzaamheid is hierbij een persoonlijke beleving, omdat het gaat om mensen die niet alleen zijn. “Zij gedijen bij externe structuur: als de kinderen naar een sportclub gaan en de ouders naar het werk. Moet je thuiswerken in een gespannen sfeer, dan kun jij je behoorlijk eenzaam voelen.” Coppens stelt dat digitale aanwezigheid fysiek contact nooit helemaal kan vervangen. “Juist niet-functioneel contact is cruciaal voor de mentale gezondheid: een spontane glimlach of een grap in de wandelgangen.”
Werkgever moet helpen
Tanja van der Lippe, hoogleraar sociologie aan de Universiteit Utrecht en verbonden met de Future of Work Hub, vindt sociale cohesie onder collega’s ondanks het vele thuiswerken nog steeds belangrijk. Ze adviseert om inventief te zijn en toch dingen met collega’s te doen die niet direct over werk gaan. “Bij ons op het werk proberen we daarom een eetclub: je eet dezelfde stamppot of dezelfde lasagne, kookt en eet via de iPad samen.” Ze benadrukt dat het de verantwoordelijkheid van de werkgever is om het personeel hierbij te helpen. Coppens is het daarmee eens. Hij vindt dat werkgevers hun personeel moeten vragen hoe het persoonlijk gaat. “En ze horen met hun werknemers regelmatig te communiceren over mentale gezondheid. Hoe deel jij je thuiswerkdag in? Hoe ga je om met spanningen thuis? Je hoeft als baas geen therapeut te worden, maar voor het welzijn van je medewerkers is het essentieel om hier echt beleid op te maken.”
Opgave voor HR
Het is dus door COVID-19 meer dan ooit een opgave voor HR om eenzaamheid te voorkomen. Naast dat het onaangenaam is voor de werkende zelf, kan het ook leiden tot allerlei psychische en lichamelijke problemen. Dat gaat van angststoornissen tot een depressie en van slapeloosheid tot een verzwakt immuunsysteem, hartproblemen en een hoge bloeddruk. Vink: “Sommige artsen beweren zelfs dat het schadelijke effect van eenzaamheid vergelijkbaar is met dat van vijftien sigaretten per dag.” Of dat nu klopt of niet, het is volgens Vink duidelijk dat we het effect van eenzaamheid op welzijn en inzetbaarheid niet mogen onderschatten. “Het is dan ook van belang om het fenomeen zo veel mogelijk buiten de deur te houden. Daar kunnen medewerkers bij wie eenzaamheid op de loer ligt, zelf aan bijdragen, maar ook collega’s, leidinggevenden en werkgevers hebben hierin een rol.”
Tips voor het opvangen van eenzaamheid onder werknemers
De volgende tips kunnen HR helpen bij het omgaan met eenzame medewerkers:
- Besef dat je medewerkers sociale wezens zijn die graag verbinding en cohesie willen. Investeer daarom in een ondersteunende cultuur die ertoe leidt dat mensen zich veilig en gehoord voelen met oog voor elkaar. Geef daarin zelf het goede voorbeeld.
- Wees op een proactieve wijze sociaal. Schenk niet alleen voldoende aandacht aan de toegankelijke collega’s, maar ook aan de meer teruggetrokken en introverte medewerkers. Doe dat met volharding, dus zet door als ze in het begin wat nors of onwennig reageren. Met aandacht en oprechte interesse bereik je veel. Zorg wel dat je aandacht niet voorkomt uit medelijden of sociale wenselijkheid.
- Zorg voor een werkomgeving die contact bevordert. Bij thuiswerkende medewerkers kan dat door hun de juiste digitale middelen en programma’s te geven voor het gemakkelijk leggen van contact met collega’s en klanten.
- Let tijdens de coronacrisis extra op de introductie en onboarding van nieuwe medewerkers. Zorg voor omstandigheden waarin ze ook fysiek een aantal keer kennis kunnen maken met collega’s en de organisatie. Instrueer de direct leidinggevende om ze extra te coachen ten opzichte van normale omstandigheden.
- Besef dat zeker tijdens de coronacrisis veel medewerkers in meer of mindere mate met eenzaamheid te maken hebben. Stel dit onderwerp daarom regelmatig aan de orde tijdens functioneringsgesprekken en werkoverleg.
- Bevorder het contact door te stimuleren dat collega’s onderling ‘best practices’ van digitaal thuiswerken delen via bijvoorbeeld een nieuwsbrief of op intranet.
- Zorg dat teamleden binnen de coronamaatregelen toch af en toe contact in groepsverband (digitaal of persoonlijk in groepjes van maximaal vier) hebben, zodat ze zich verbonden blijven voelen. Het opzetten van ludieke groepscompetities kan hierbij helpen.
- Signaleer eenzaamheid tijdens het thuiswerken of op kantoor en pak het proactief aan. Zorg voor voldoende structureel contact met de leidinggevende. Laat deze zelf contact opnemen met een thuiswerkende collega als hij te lang niets van hem of haar hoort. Geef daarnaast medewerkers laagdrempelige toegang tot psychologische begeleiding. Biedt ook zelf hulp aan medewerkers die teveel last hebben van de eenzaamheid. Dat kan via de bedrijfsarts die de werknemer in contact kan brengen met een psycholoog of bedrijfsmaatschappelijk werker.
Dit artikel is origineel verschenen op het platform Trends in HR. Het is met toestemming herplaatst.
